برندگان نوبل اقتصاد

گرچه از نظر فنی در مجموعه جوایز نوبل قرار نمی‌گیرد، اما دریافت‌کنندگان این جایزه را «برنده جایزه نوبل اقتصاد» می‌نامند.

امروزه این جایزه از سوی آکادمی سلطنتی علوم سوئد در استکهلم به برندگان اهدا می‌شود. تاکنون ۵۴ جایزه نوبل اقتصاد به ۹۱ اقتصاددان از سراسر جهان تعلق گرفته است که اقتصاددانان آمریکایی با بیش از ۶۰ جایزه، بیشترین سهم را به خود اختصاص داده‌اند. در شماره‌های قبل، با تعدادی از برندگان جایزه نوبل اقتصاد آشنا شدید. در این شماره نیز به معرفی لاورنس کلاین، اقتصاددان آمریکایی برنده نوبل اقتصاد در سال ۱۹۸۰ میلادی می‌پردازیم. او به دلیل ایجاد و ارائه مدل‌های اقتصادسنجی و کاربرد آنها در تحلیل نوسانات و سیاست‌های اقتصادی موفق به دریافت این جایزه شد. حوزه‌های تخصصی فعالیت او، اقتصاد کلان و اقتصادسنجی بود.

لاورنس کلاین
لاورنس رابرت کلاین، اقتصاددان آمریکایی در سپتامبر ۱۹۲۰ در شهر اوماها به دنیا آمد. او به کالج شهر لس‌آنجلس رفت و حساب دیفرانسیل و انتگرال را در آنجا فراگرفت. سپس در دانشگاه کالیفرنیا، برکلی به ادامه تحصیل پرداخت و در سال ۱۹۴۲ با مدرک کارشناسی اقتصاد از این دانشگاه فارغ‌التحصیل شد. در همین جا بود که طراحی مدل‌های رایانه‌ای خود را آغاز کرد. در ادامه، کلاین به آم‌آی‌تی (موسسه تکنولوژی ماساچوست) رفت و مدرک دکترای خود را در سال ۱۹۴۴ از این دانشگاه دریافت کرد. او نخستین دانشجوی دکترای پاول ساموئلسون (اقتصاددان آمریکایی برنده نوبل اقتصاد در سال ۱۹۷۰ میلادی) در این دانشگاه بود.
پس از دریافت مدرک دکترا، کلاین به کمیسیون پژوهش‌های اقتصادی کاولز رفت که در دانشگاه «ییل» بود و بعدها به دانشگاه شیکاگو منتقل شد و امروز آن را «بنیاد کاولز» می‌نامند. در آن کمیسیون، او برای پیش‌بینی نوسانات کسب‌وکارها و مطالعه اثرات سیاست‌گذاری‌های اقتصادی و سیاسی دولت، مدلی برای اقتصاد آمریکا طراحی کرد. پس از جنگ جهانی دوم، کلاین با استفاده از این مدل به درستی پیش‌بینی کرد که برخلاف انتظار و برآورد برخی اقتصاددانان، به دلیل افزایش تقاضای مصرفی، اقتصاد آمریکا با یک جهش روبه‌رو خواهد شد. همان زمان عده‌ای از اقتصاددانان معتقد بودند که پس از پایان جنگ، اقتصاد آمریکا شاهد رکود خواهد بود. با استفاده از این مدل اقتصادی، کلاین همچنین وقوع یک رکود ملایم پس از جنگ کره (۱۹۵۰ تا ۱۹۵۳) را به درستی پیش‌بینی کرده بود. رابرت کلاین در دهه ۱۹۴۰ میلادی به حزب کمونیست پیوست که بعدها برای او دردسرساز شد.
کلاین در دانشگاه میشیگان به توسعه مدل‌های اقتصاد کلان پرداخت که مشهورترین آنها، «مدل کلاین- گلدبرگر» (آرتور گلدبرگر، اقتصاددان) است. این مدل بر پایه دستاوردهای یان تینبرگن (اقتصاددان هلندی، برنده نوبل اقتصادی سال ۱۹۶۹) استوار بود. تفاوت مدل او با مدل تینبرگن در این بود که کلاین از یک تئوری اقتصادی جایگزین و تکنیک آماری متفاوت استفاده کرده بود. در سال ۱۹۵۴ و اوج دوره «مک‌کارتیسم» عضویت کوتاه‌مدت کلاین در حزب کمونیست برایش دردسرساز شد که به اخراج او از دانشگاه میشیگان انجامید. پس از آن، کلاین به دانشگاه آکسفورد رفت و مدل اقتصادی بریتانیا را که به مدل آکسفورد شهرت دارد، به همراه سر جیمز بال (اقتصاددان انگلیسی) ارائه کرد. به علاوه، در موسسه آمار به پژوهش درباره ساختار پس‌انداز در بریتانیا بر اساس پژوهش‌های میشیگان کمک کرد.
لاورنس کلاین در سال ۱۹۵۸ به آمریکا بازگشت و به واحد اقتصادی دانشگاه پنسیلوانیا پیوست. در ۱۹۵۹ موفق به دریافت مدال جان بیتس کلارک شد که یکی از دو جایزه معتبر جهانی در حوزه اقتصاد به شمار می‌رود. در ۱۹۶۸ نیز به درجه استادی اقتصاد و مالیه در دانشگاه پنسیلوانیا دست یافت. اوایل دهه ۱۹۶۰ میلادی، هدایت پروژه‌ بزرگی موسوم به «بروکینگز- اس‌اس‌آرسی» را به عهده گرفت. این پروژه برای ایجاد یک مدل اقتصادسنجی دقیق و مشروح جهت پیش‌بینی پیشرفت کوتاه‌مدت اقتصاد آمریکا راه‌اندازی شده بود. در رقابت‌های انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۹۷۶ آمریکا، کلاین با گروه اقتصادی جیمی کارتر همکاری کرد اما دعوت او برای پیوستن به کابینه دولت را نپذیرفت. پس از بازنشستگی رسمی و تا زمان مرگ، کلاین مشغول توسعه مدل‌های اقتصادسنجی کلان بود تا به پیش‌بینی روند اقتصاد در بازه‌های زمانی ماهانه و فصلی (سه‌ماهه) بپردازد. کلاین به دلیل ارائه مدل‌های رایانه‌ای جهت پیش‌بینی روندهای اقتصادی در حوزه اقتصادسنجی در دانشگاه پنسیلوانیا، در سال ۱۹۸۰ موفق به دریافت جایزه نوبل اقتصاد شد. لاورنس کلاین در اکتبر ۲۰۱۳ درگذشت.

• علی دانیال - روزنامه‌نگار
• شماره ۴۸۱ هفته نامه اطلاعات بورس